Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ: Liệu có “gạn đục khơi trong”?

Dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch soạn thảo được đánh giá là cần thiết trong bối cảnh showbiz Việt đang có quá nhiều sự việc lùm xùm từ nghệ sĩ như thiếu minh bạch khi làm từ thiện, phát ngôn thiếu chuẩn mực, thiếu văn hóa, quảng cáo sai sự thật,… Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều cho rằng, Dự thảo chỉ là “khung hình thức” trên giấy, không có chế tài xử phạt, thiếu tính răn đe.

Dự thảo còn quy định chung chung

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) đang hoàn thiện dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật gồm ngành biểu diễn, điện ảnh, mỹ thuật và nhiếp ảnh. Bộ quy tắc ứng xử người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật gồm 3 chương, 11 điều.

Trong đó, quy tắc ứng xử chung đối với nghệ sĩ nêu rõ: Thực hiện đúng các quy định của pháp luật trong hoạt động nghệ thuật và các quy định pháp luật có liên quan; tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân. Giữ gìn đạo đức, hình ảnh, tác phong, uy tín của người hoạt động nghệ thuật phù hợp với giá trị, chuẩn mực đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa Việt Nam và pháp luật của Nhà nước. Không làm tổn hại uy tín của tập thể, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người khác. Đề cao trách nhiệm cá nhân, chọn lọc, tiếp nhận thông tin và xử lý thông tin văn minh, hiệu quả.

Ban soạn thảo đưa ra các quy tắc ứng xử riêng ở từng lĩnh vực. Nổi bật như Quy tắc trong công tác xã hội, nghệ sĩ phải có trách nhiệm: công khai, minh bạch thông tin trong các hoạt động xã hội, tích cực đóng góp cho cộng đồng và tạo ấn tượng tốt đẹp trong nhân dân. Phát huy uy tín cá nhân để lan tỏa các giá trị nhân văn, những việc làm tốt, hình ảnh đẹp, hành vi ứng xử văn hoá trong xã hội đến cộng đồng.

Dự thảo cũng đề cập tới vẫn trách nhiệm của nghệ sĩ trong hoạt động quảng cáo, cụ thể, nghệ sĩ phải đảm bảo truyền đạt thông tin trung thực, chính xác, rõ ràng về cộng dụng, tính năng của sản phẩm, hàng hoá đúng quy định của pháp luật về quảng cáo.

Không đăng tải, lan truyền các nội dung vi phạm pháp luật, thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm của các tổ chức, cá nhân, thông tin sai sự thật, thông tin chưa được kiểm chứng.

Bộ cũng đưa ra quy tắc ứng xử trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội. Nghệ sĩ phải trung thực trong phát ngôn, bày tỏ và chia sẻ quan điểm, không sử dụng ngôn ngữ phản cảm, trái thuần phong mỹ tục khi tham gia hoạt động báo chí, truyền thông và mạng xã hội.

Không lôi kéo, xúi giục, kích động, tạo phe nhóm gây chia rẽ, mất đoàn kết, xâm phạm quyền, lợi ích của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; gây ảnh hưởng an ninh, lợi ích quốc gia và lợi ích công cộng.

Quy tắc ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp dành cho nghệ sĩ, khuyến khích họ tích cực sáng tạo những tác phẩm văn hóa nghệ thuật có giá trị tư tưởng và thẩm mỹ. Không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức, nâng cao nhận thức chính trị, trình độ chuyên môn, nghề nghiệp. Có trách nhiệm bảo vệ, lan tỏa những giá trị văn hoá, đạo đức tốt đẹp; đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác trong đời sống xã hội, góp phần giáo dục, hình thành nhân cách, lý tưởng sống tốt đẹp tới cộng đồng.

Một số quy tắc khác như ứng xử với đồng nghiệp, nghệ sĩ cần đoàn kết, tương thân, tương ái trong hoạt động nghệ thuật và cuộc sống; và không thực hiện các hành vi cổ súy, bày tỏ quan điểm, bình luận gây mâu thuẫn, công kích, bài xích, cạnh tranh không lành mạnh,…

Hiện, Bộ VHTT&DL đã hoàn thiện dự thảo “Quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” và có văn bản gửi các cơ quan chức năng và 6 đơn vị trực thuộc Bộ gồm: Hội Điện ảnh, Hội Mỹ thuật, Hội Nghệ sĩ múa, Hội Nghệ sĩ Sân khấu, Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh, Hội Nhạc sĩ để đề nghị tham gia góp ý xây dựng cho dự thảo.

Ghi nhận ý kiến từ các cấp Hội, ông Đinh Công Thuận, Chánh văn phòng Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho biết Hội đã nhận được văn bản Dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ”. Theo ý kiến của đại diện Hội Nhạc sĩ Việt Nam, các nội dung các quy định trong dự thảo còn khá chung chung, không có chế tài cụ thể, rất khó áp dụng với các nghệ sĩ thuộc khối ngoài công lập.

Ông Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam cho hay, Bộ VH,TT&DL mới chỉ gửi bản dự thảo chung, chưa có hướng dẫn cụ thể, thời hạn. Ông Lương Xuân Đoàn nhận định việc nghiên cứu xây dựng bộ quy tắc cần thời gian nghiên cứu, áp dụng riêng với từng lĩnh vực. Bởi, mỗi ngành, nghề cần quy tắc riêng, do họ có cách làm việc, không gian sáng tác, giao lưu khác nhau. Vì thế, Bộ quy tắc không nên chỉ quy định về đạo đức chung chung, cần có chế tài xử phạt rõ ràng.

Đừng đánh tráo danh xưng “nghệ sĩ”

NSND Quốc Anh, Giám đốc Nhà hát Chèo Hà Nội nêu ý kiến, giới giải trí hiện nay nảy sinh nhiều vấn đề liên quan đến phát ngôn thiếu chuẩn mực của nghệ sĩ trên mạng xã hội, ồn ào câu chuyện minh bạch trong hoạt động từ thiện của các “ngôi sao giải trí”… thì việc đưa ra “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” thời điểm này được cho là kịp thời và cần thiết.

Nhà hát Chèo Hà Nội với lực lượng nghệ sĩ, diễn viên, công nhân viên là 120 người. Từ trước tới nay, tình nghệ sĩ trong Nhà hát luôn được đề cao từ văn hóa, lối sống và giao tiếp ứng xử.

Bên cạnh hoạt động nghệ thuật thì các nghệ sĩ cũng chấp hành nghiêm túc Bộ quy tắc ứng xử về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Thực hiện Chương trình số 04 với 2 Bộ Quy tắc ứng xử: Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc thành phố Hà Nội và Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố.

Các quy tắc ứng xử đã từng bước đi vào cuộc sống, có những tác động tích cực, được dư luận đồng tình, hưởng ứng, tự giác thực hiện. Các tiêu chí chấp hành pháp luật, sống nghĩa tình, nhân ái, vì mọi người, nói lời hay, làm việc tốt… được đề cao, tuyên truyền rộng rãi và có sức lan tỏa sâu rộng.

Nhìn từ góc độ các vụ việc gây tranh cãi dư luận trong làng giải trí thời gian qua chủ yếu từ các "ngôi sao giải trí”, thế nhưng việc Bộ VH,TT&DL lấy ý kiến xây dựng Dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” đề cập nghệ sĩ chung chung.

NSND Quốc Anh chia sẻ, danh xưng nghệ sĩ đối với một người làm nghệ thuật là điều thiêng liêng, cao cả và sự trân trọng. Đó là sự công nhận của khán giả về tài năng nghệ thuật và quá trình cống hiến nghệ thuật với người nghệ sĩ. Giống như các ngành nghề khác, nghệ sĩ cũng cần bằng cấp, nghĩa là phải qua đào tạo, đảm bảo tư cách người nghệ sĩ.

Thực tế, danh xưng “nghệ sĩ” tự phong rất nhiều, có ngôi sao trẻ chỉ nổi tiếng dăm ba bài hát nhạc thị trường cũng tự phong là nghệ sĩ. Có người trẻ chọn lối sống khoe khoang, hot girl, hot boy, , đu trend các ứng dụng mạng xã hội,… nhận là người của công chúng khi có hàng nghìn người theo dõi và bình luận. Trong đó, nhiều phát ngôn thiếu chuẩn mực như mình là “vùng đất cấm”. Đánh tráo danh xưng nghệ sĩ khiến cho khán giả khó phân biệt đâu là nghệ sĩ, đâu là thợ hát, thợ diễn.

Trước tình hình bùng nổ thông tin như hiện tại, bất kỳ mỗi hành động của nghệ sĩ đều có sức ảnh hưởng rất lớn đối với cộng đồng. Do đó, việc ban hành “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” là cần thiết, nhưng để thực sự được áp dụng một cách rộng rãi thì cũng cần có các hình thức chế tài cụ thể vừa mang tính răn đe, cảnh cáo vừa kịp thời xử lý các hoạt động gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng, tránh tình trạng “vàng thau lẫn lộn”.